آمادگي جسماني يعني داشتن قلب، عروق خوني، ريه و عضلات سالمي كه فرد بتواند به بهترين نحو، كارها و وظايف محوله اش را انجام داده و با شور و نشاط در فعاليتهاي ورزشي و تفريحات سالم شركت كند. بايد توجه داشت اين تعريف شامل عامه مردم مي شود. اما زماني كه صحبت از بخش ورزشي و ورزشكار در ميان باشد،عواملي چون تغذيه مناسب و كافي، نوع كار، ميزان استراحت، نداشتن اضطراب و فشارهاي عصبي بسيار با اهميت بوده و نمي توان نقش آنها را در برنامه يك ورزشكار ناديده انگاشت.
حال به بيان فاكتورهاي آمادگي جسماني كه شامل 4 فاكتور بوده، مي پردازيم و هر چه اين فاكتورها در ورزشكاران بالاتر باشد، در بازدهي مهارت هاي ورزشي آنها تاثير بسزايي دارد. مهم ترين اين فاكتورها، استقامت قلبي و ريوي و يا به عبارت ديگرهمان نام آشناي "توان هوازي" است. يعني جذب اكسيژن به مقدار كافي جهت فعاليت هاي طولاني، داشتن قلب قوي جهت رساندن خون كافي در هنگام فعاليت هاي سنگين و طولاني مدت مثل دوهاي بلند (ماراتن) قايقراني در مسافت هاي زياد.
اما دومين فاكتور، انعطاف پذيري است، اين فاكتور اجازه مي دهد تا عضلات در وسيع ترين دامنه حركتيشان حول مفصل به حركت درآيند، اين فاكتور تقريباً در تمامي ورزش ها مورد نياز بوده و قابليت تحرك پذيري را بالا مي برد. مانند حركات ورزش ژيمناسيك و باله.
فاكتورهاي سوم و چهارم به ترتيب عبارتند از قدرت عضلاني كه به معناي به كار بستن نيرو وانرژي حاصله از عضلات در حين اجراي فعاليت ها است(حدود45/0از وزن بدن هر فرد را عضلات تشكيل مي دهند). در ورزش هاي قدرتي مانند وزنه برداري و پاورليفت بيشتر مورد استفاده بوده و تقويت مي شود. استقامت عضلاني كه به معني به كارگيري يك عضله يا گروهي از عضلات براي انجام يك سري انقباضات مداوم در مدتي نسبتاً طولاني با كمترين احساس خستگي است و عمل كششي بارفيكس بهترين مثال براي اين مورد است.
مفاهيم اساسي در علم تمرين و آمادگي جسماني
با توجه به اهميت علم تمرين و نقش آن درارتقاي عملكرد ورزشكاران شاهد علاقه روزافزون مربيان عزيز به آگاهي از ابعاد مختلف اين علم هستيم. امروزه كساني كه به گونه اي با ورزشكاران سرو كار دارند به خوبي مي دانند كه بهره گيري از زحمات توان فرساي ورزشكار و مربي به پيروي از اصول علمي و انضباط و جديت در بكارگيري يافته هاي علمي وابسته است.
مفهوم اول؛ علم تمرين
علم تمرين زاييده ي همه ي اطلاعات علمي درباره ورزش و تمرين است. اين اطلاعات همراه با تجربه و دانش مربي از ورزشكار، به مربي كمكمي كند تا برنامه تمريني موثري براي بالا بردن سطح آمادگي ورزشكار طراحي و اجرا كند.
بهتر آنست كه همگي به مفاهيم زير توجه كنيم و آنها را به كار بنديم:
1- علوم تمرين:
براي تحقق اهداف تمرين، بايد يافته ها و فنهاي چند شاخه از علم را به كار گرفت؛ تغذيه، روان شناسي، مديريت، فيزيولوژي، بيومكانيك و بيوشيمي،... بنابراين علوم تمرين، يعني در مجموعه دانش هايي كه براي رسيدن ورزشكار به اوج عملكرد مورد نياز است. مربي بايد با علوم تمرين آشنا باشد و تا حد امكان از يافته هاي آنها بهره گيرد، ولي انجام دادن وظيفه ي متخصص تغذيه، روان شناسي يا ديگر متخصصان را كسي از او انتظار ندارد.
2- طرح برنامه تمرين:
براي تحقق اهداف تمرين بايد برنامه اي نوشت كه در آن هر چه مربوط به افزايش توانايي هاي جسماني ، مهارتي و رواني ورزشكار است، منظور شده باشد؛ امكان ارزيابي ورزشكار را نيز فراهم مي كند و به اوج عملكرد ورزشكار در مسابقه بينجامد. امروزه در ايران علم تمرين را بيشتر به جاي طرح تمرين به كار مي گيرند.
3- بدنسازي و آمادگي جسماني:
بخشي از آمادگي ورزشكار كه در برنامه نيز پيش بيني مي شود ، بهبود عواملي چون قدرت، سرعت، استقامت و... است؛ اين مفهوم بخشي از علوم تمرين است و نه همه آن كه پيشتر به آن
پرداخته شد.
مفهوم دوم؛ آمادگي
توانايي سازگاري با يك رفتار مشخص سازگاريناميده مي شود.يك برنامه ي منظم تمرين كه مبناي علمي داشته باشد، چارچوبي براي آمادگي ورزشكار است. بنابراين علم تمرين مي تواند مكمل دانش مربي براي كمك به او در طرح برنامه هاي آمادگي ورزشكاران در هر سطح باشد.پيشرفت هاي ورزشي در گرو رسيدن به سطح بالاتر آمادگي است و هدف علم تمرين، افزايش آمادگي با طراحي برنامه ي مناسب تمرين است.
مفهوم سوم؛ تمرين
اين مفهوم به فعاليت منظم و برنامه داري گفته مي شود كه با هدف بهبود عملكرد ورزشكار انجام مي شود. در واقع تمرين انجام فعاليت هايي است كه قابليت سازگاري بدن در برابر فشارهاي وارد شده را به تدريج و پيوسته افزايش مي دهد با اين تعريف تمرين فرايندي تدريجي و اهسته است. و در آن هيچ گونه تعجيلي مجاز نيست. اگرتمرين به خوبي انجام شود به تغييرات آشكاري در بافتها و دستگاههاي بدن مي انجامد كه آن نيز خود به بهبود عملكرد در ورزش خواهد انجاميد. براي بيان دقيق مفهوم تمرين بايد به نكات زير توجه داشت:
1-تمرين بايد موجب توسعه ي همه سويه شود؛ يعني استقامت، قدرت، سرعت، انعطاف و هماهنگي را بيشتر كرده و بدن ورزشكار را از توسعه اي هماهنگ برخوردار سازد. اين ويژگي به عنوان شالوده ي عملكرد بهتر همه ي ورزشكاران در رشته هاي گوناگون شناخته مي شودو براي همه ي آنها لازم است.
2- تمرين بايد موجب توسعه ي بدني ويژه ي هر رشته ورزشي شود؛ يعني موجب پيشرفت عوامل گوناگون آمادگي شود كه هر رشته ورزشي خاص به آنها نياز دارد. در هر رشته ي ورزشي خاص چه عواملي مهمتر هستند؟ قدرت مطلق يا نسبي توده ي عظلاني يا انعطاف؟ توان يا استقامت عظلاني
؟ ...؟ اين ويژگي تمرين موجب مي شود كه ورزشكار توانايي اجراي آسان و روان همه ي حركات ويژه ي رشته ي مورد نظر خود را بدست آورد.
3- تمرين بايد توانايي اجراي همه ي فنون لازم را افزايش داده يك اجراي مناسب همراه با بهره وري ، بيشترين سرعت ممكن، بالا سطح تولي نيرو، كمترين اثرپذيري از شرايط ناخواسته و صحيح ترين حركات را ممكن كند.
4- تمرين بايد عامل تامتيك را نيز فرا گيرد؛ يعني مناسب ترين تاكتيك را كه برخواسته از توانايي هاي هر ورزشكار است شامل مي شود و همچنين راهكار ورزشكار را براي رو به رو شدن با شرايط مسابقه بهينه كند؛ بنابراين در طول تمرين، به راهكارهاي گوناگوني مي توان توجه كرد كه با در نظر گرفتن اهداف ورزشكار، استفاده خواهند شد و به تكامل خواهند رسيد.
5- تمرين بايد ابعاد رواني را نيز در بر گيرد؛ زيرا براي بهبود عملكرد و اجراي ورزش، آمادگي رواني ورزشكار نيز لازم است. عواملي چون بهبود انضباط، پشتكار و پايداري، خواستن، اعتماد به نفس، انگيزه و ميل و رغبت بخشي از تمرين به شمار مي آيد.
6- تمرين بايد توانايي گروهي را در نظر بگيرد. يعني در ورزشهاي گروهي آمادگي گروهي هدف تمرين است. هماهنگي در آمادگي بدني، فني و تاكتيكي گروه نقش اصلي را در موفقيت داراست.
7- تمرين بايد ارتقاي سطح بهداشت و سلامتي هر ورزشكار را به همراه داشته باشد. آزمايشهاي پزشكي، تناسب شدت تمرين با توانايي هاي هر ورزشكار و زمان كافي بازيافت، به تمرين مربوط هستند و سلامت ورزشكار و تمرين پيوسته را تضمين مي كنند.
8- تمرين بايد مانع آسيب ديدن ورزشكار شود وبا نكات زير امكان صدمه ديدن را به حداقل برساند؛ افزايش انعطاف تا حد نياز، تقويت عظلات و تاندونها و رباط ها به ويژه در مراحل ابتدايي تمرينات مبتديان، و افزايش قدرت و خاصيت ارتجايي عضلات تا جايي كه هنگام حركات پيش بيني نشده نيز خطر بروز صدمات به پايين ترين سطح ممكن برسد.
9- تمرين بايد دانش نظري ورزشكار را نيز افزايش دهد و آگاهي ورزشكار را از مباني فيزيولوژيكي و رواني تمرين، تغذيه و بازسازي منابع به حد كافي برساند.
هدف تمرين افزايش آمادگي ورزشكار است. در برنامه تمرين، حركات و فعاليت هاي گوناگوني گنجانيده مي شوند كه براي هر يك از رشته هاي ورزشي خاص مهم هستند. بنابراين براي افزايش عملكرد ورزشكار و به اصلي تمرين بايد به توانايي اندامهاي فعال، عوامل فني و تاكتيكي و همچنين عوامل رواني باشد.
منابع:
1- علم تمرين ، تاليف دكتر عيدي عليجاني ، انتشارات پيام نور.
2- راهنماي آمادگي جسماني براي زندگي سالم ، ترجمه ابوالفضل فراهاني ، محمدرضا اسد ، بهروز ژاله دوست ، انتشارات پيام نور.
فعاليت قدرتي بانوان 
نقش ورزش در حافظه 
ورزش وسلامتي